Tuesday, October 28, 2014

ΜΠΕΡΝΑΡ ΠΡΙΝΣ - Μπορεί, αλλά δε θέλει...

Η προηγούμενη ανάρτηση με βρήκε, μάλλον, σε μια στιγμή συναισθηματικής αδυναμίας κι αφέθηκα σε άτοπους και υπέρ του δέοντος λυρισμούς. Το γνωστό φαρμάκι, κατά παράδοξο τρόπο, ξεθύμανε και στη θέση του επιδόθηκα σε χειρομαλάξεις κι εντριβές γλυκανάλατης νοσταλγίας. Ας πάει και το παλιάμπελο, χαλάλι. Πες πως ήμουν άρρωστος. Τουλάχιστον, εγώ μπορώ να βελτιωθώ, ο Hermann πάλι... >;D

Κρατήστε τα μισά, απ' όσα έγραψα στην προηγούμενη ανάρτηση και προχωρήστε την όμορφη ζωή σας, χωρίς να σκοτίζεστε. Το παρακάτω αφιερωμένο, αντί αποχαιρετισμού...

Παπουτσάκι Νο 35, γιατί είναι ωραίο να ψωνίζεις από τα παιδικά.
Ή αλλιώς: Ο θαυμαστός, άγνωστος κόσμος της αναλογίας!
Έλεος! Η κουτσός είναι ο γιαλός ή κουτσός ο Hermann.
Δηλαδής και με το συμπάθειο: σαν είδε το καρέ τελειωμένο
του φάνηκαν όλα φυσιολογικά ή απλά κατουριόταν,;

Saturday, October 25, 2014

ΜΠΕΡΝΑΡ ΠΡΙΝΣ - Ένας ατίθασος φλούφλης...

Όλα πάνω του εμπνέουν φλουφλίδιο σύνδρομο: τα κατάλευκο μαλλί του, το απροσδιόριστης ηλικίας σιτεμένο teenage look, η λυγερόκορμη κορμοστασιά που θυμίζει σπορτίφ καντηλανάφτη, η σπαγγέτι μαγκιά-κλανιά, συνοδευόμενη από πιτσιλιές Δον Ζουάν και κουτσουλιές Δον Κιχώτη. Γι αυτόν καθαυτόν το Μπερνάρ, δεν έχω καταλήξει ακόμη αν μου είναι στο παραμικρό συμπαθής ή αν προτιμώ να δω τα έντερά του χυμένα, σε κάποιαν όχθη του Αμαζονίου.

Επιπλέον, η τεχνική του HERMANN, να γραμμοσκιάζει με το ψιλό του το πενάκι, σχεδόν τα πάντα, και η εμμονή του να πετάει βαριές, μαύρες σκιές, που βγάζουν μάτι, πάνω σ' ένα γενικά ανάλαφρο καρέ, κάπως δε μου έκατσαν και τόσο καλά, από την αρχή της γνωριμίας μας.

Κι ο GREG, που φυσικά δε θυμίζει τίποτα, από τα ιδιαίτερα σενάρια και τις στιχομυθίες του ΑΧΙΛΛΕΑ ΤΑΛΟΝ.

Γραμμές, φρύδια, σκιές: ένα πράμα, αχταρμάς!
Η τεχνική του Hermann. Αν θέλουμε να είμαστε
δίκαιοι, αλλού έχει εξαιρετικό αποτέλεσμα,
αλλού όμως σκέτη μουτζούρα...
Πάρε μαυρίλα να 'χεις! Μια μαύρη μουτζούρα, καταμεσίς στο καρέ. Πάσο! Καθείς με την τρέλα του!

Κι ωστόσο, το comic συνολικά είναι απίστευτα δροσερό και σχεδόν γαμάτο! Όχι δεν πρόκειται περί αντιφάσεως. Αν επιμείνει κανείς στη λεπτομέρεια, μπορεί να βρει πολλά να πει. Αλλά δεν έχει νόημα. Ο ΜΠΕΡΝΑΡ ΠΡΙΝΣ είναι, από την πρώτη έως και την τελευταία σελίδα, ένα από τα πιο έντιμα comics! Παραμένει αδιάλειπτα πιστό σε αυτό που είναι κι όποιου αρέσει! Ένα μεγάλο μπράβο!

Εδώ η απαίτηση συνολικότερης θέασης είναι ακριβώς η αντίστροφη περίπτωση, από εκείνη που αναλύσαμε στο ΘΟΡΓΚΑΛ. Ο αναντίρρητα εξαιρετικός Rosinski, όταν ξεφεύγει από τη γραμμή του, ξεφεύγει κατιτίς προς το ευτελέστερο. Ο Hermann, αντιθέτως, όταν ξεφεύγει απ' τη γραμμή του γίνεται εντυπωσιακός. Κατά τ' άλλα, μας κοιτάζει στα μάτια με αληθινή μαγκιά - όχι τη φλούφλικη του πρωταγωνιστή - και μας αποστομώνει. Παραμένει στο ίδιο σχετικά μέτριο επίπεδο, σταθερά και καθ' όλη τη διάρκεια, της ανάγνωσης. Ο άνθρωπος φυσικά κι έχει ταλέντο - μιλάμε πάντα για το στιλ γραφής (τεχνοτροπία, προοπτική, αναλογίες, κίνηση). Δεν υπάρχουν καρέ χειρότερα ή καρέ καλύτερα - παρά κατ' εξαίρεση, όπως είπαμε. Με κάποιο περίεργο τρόπο, κάθε ξεχωριστό καρέ, είναι ταυτόχρονα χειρότερο και καλύτερο, μόνο σε σχέση με... τον εαυτό του. Εναλλακτικά - πιο σπάνια - συναντάμε και μερικές εντυπωσιακές στιγμές, οι οποίες απλώνονται σε μεγαλύτερο μέρος της σελίδας. Απολαυστικές, αλλά και πάλι ως εξαίρεση.

Ξεφυλλίζοντας το 1ο τεύχος "Ο ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΣΑΤΑΝ" (Εκδ. ΜΑΜΟΥΘΚΟΜΙΞ), αφήνεσαι με την αγνή-αφελή χαρά που παρακολουθούσες το ΛΟΧΑΓΟ ΜΑΡΚ και τους Λύκους του Οντάριο, μόνο που τώρα πρόκειται για μια ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ πολυτελείας και υψηλότερου επιπέδου. Γυρίζεις ξάφνου σ' εκείνα τα καλοκαίρια, που οι διακοπές κρατούσαν ένα μήνα κι οι σελίδες των comics, γύριζαν τραγανιστές, από άμμο και ζάχαρη λουκουμά. Πλημμυρίζει ο τόπος θαλασσινή αλμύρα και πεύκο, φλοίσβους και τζιτζίκια. Φευγαλέα περνούν από το νου σου ξαπλώστρες, βότσαλα, μυρωδιά αντηλιακού ή καουτσούκ από μάσκα και βατραχοπέδιλο, ήχοι camping, γλυκιά μεσημβρινή νάρκη, σπασαρχίδικες μύγες και φαγούρα στον κώλο από τ' αλάτι. Μια θαλπωρή κατακάθεται μαυλιστικά στην καρδιά σου κι η όμορφη ιστορία ξεδιπλώνεται γλυκά, δίχως γιατί και πώς, δίχως να αναρωτιέσαι αν είσαι παιδί ή ενήλικας! Παραμένεις καθηλωμένος σ' εκείνη τη ρωγμή του χρόνου, όπου τα πάντα ήταν έτσι και θα είναι αιώνια. Δίχως τις πολύπλοκες σκοτούρες ή την νοσηρή ανία της μεγάλης πόλης, αλλά γεμάτος χρώματα και περιπέτειες. Από αυτές τις αρχετυπικά τετριμμένες, όπου ο καλός δε σκοτώνεται ποτέ, στο τέλος κορίτσι και φιλί είναι δικά του και το απόγευμα κλείνει έτσι απλά, μ' ένα δροσερό παγωτό, τα πρώτα αστέρια και τα πρώτα αντιφεγγίσματα, εκείνης της παλιάς ασπρόμαυρης τηλεόρασης.

Δεν έχω κάτι άλλο να προσθέσω, προς το παρόν. Ο ΜΠΕΡΝΑΡ ΠΡΙΝΣ συστήνεται ανεπιφύλακτα, σε όσους αγαπούν το ευρωπαϊκό comic ή θέλουν απλά να χαλαρώσουν, χωρίς να ξεπουλήσουν τις καλλιτεχνικές τους απαιτήσεις ή ανησυχίες, με τη χυδαιότητα ενός CAMELOT 3000. Μην απαιτήσετε, όμως, από αυτό περισσότερα. Το πιθανότερο, τότε, να σας απογοητεύσει. Κι αυτό θα είναι άδικο και για τους δύο.

Μια εξαιρετική στιγμή του Hermann. Μελάνωμα, που τηρεί τις ισορροπίες,
στάση σώματος και αναλογίες εκπληκτικά φυσικές! Φοβερό σκίτσο!!

Saturday, October 18, 2014

GASTON - Γραφικός παλιοχαρακτήρας...

Ο GASTON είναι αυτό που είναι! Είναι πλήρης και ολοκληρωμένος, από κάθε άποψη. Θες από την καλλιτεχνική μεριά; Υπέροχο, καρτουνίστικο ύφος, γεμάτο πλαστικότητα και γεμάτο έκφραση! Αξεπέραστη, βελγική παράδοση! Θες από τη χιουμοριστική μεριά; Η κρυάδα σε όλο της το μεγαλείο, δηλαδή η κρυάδα εκείνη που δε διεκδικεί να φανεί ως κάτι άλλο από κρυάδα (πχ. εξυπνάδα) και γι' αυτό, μέσα στην αυτοτέλειά της, γίνεται εθιστική χωρίς να γίνεται σπαρταριστή! Γλυκαίνει την καρδιά σαν παγωτό σοκολάτα, ντάλα κατακαλόκαιρο, ή σαν παιχνίδι στην ακροθαλασσιά, με τον καλύτερό σου φίλο.

Ο Gaston δεν είναι παρά το παιδί, που κρύβουμε όλοι μέσα μας και το κουβαλάμε στα άχαρα, μεγαλίστικα, γραφεία μας. Ενώ όμως, στο πραγματικό σύμπαν, το παιδί ηττάται επανειλημμένα - με κύριο συνένοχο τον ίδιο μας τον εαυτό - ο αστείρευτος FRANQUIN συμμαχώντας με την παιδικότητα, σαρώνει τον κόσμο των ενηλίκων, σκορπίζοντας πίσω σε συντρίμμια κάθε υποκρισία και καθωσπρεπισμό! Το παιδί θριαμβεύει, ακόμα κι όταν πέφτει θύμα της ίδιας του της αφέλειας! Ο Gaston είμαστε εσύ κι εγώ, τις στιγμές εκείνες που κατακλυζόμαστε από μια ακατανίκητη επιθυμία να μαλακιστούμε με τις πιο τρελές ιδέες, στα πιο αταίριαστα μέρη: ένα γάμο, μια κηδεία, ένα σοβαρό meeting και πάει λέγοντας. Όχι όμως ομφαλοσκοπικά, αλλά προσκαλώντας και συμπαρασύροντας όλο τον κόσμο γύρω, να σιγοντάρει μαζί μας, να γίνει συγκοινωνός της μαλακίας μας αυτής.

Από την άλλη, οι εκδόσεις ΑΛΘΑΓΙΑ, οι οποίες πριν πολλά χρόνια πήραν την απόφαση να εκδώσουν Gaston, φαίνεται να μπέρδεψαν την παιδική αφέλεια με την ενήλικη τσαπατσουλιά! Ανοίγοντας τις πρώτες σελίδες, του πρώτου τεύχους, έρχεσαι αντιμέτωπος με μια ολόκληρη εισαγωγή (μάλλον, απόδοση από το γαλλικό κείμενο). Και σκέφτεσαι "Ααα, κάτι σοβαρό πάει να παίξει εδώ. Τέσσερις σελίδες εισαγωγή"! Αλλά κάτι-κάτι σε χαλάει, απροσδιόριστο ακόμη. Η απροσδιοριστία, ωστόσο, δεν κρατά πολύ. Η πρώτη εικονογραφημένη σελίδα είναι ειλικρινέστατη ως προς τις προθέσεις της: το lettering (για το οποίο, ας διαβάσετε τις απόψεις μου σε παλαιότερες αναρτήσεις) είναι ο ορισμός της καφρίλας! Στην κλίμακα της (μεταφορικής) γυφτιάς παίρνει άριστα με τόνο Rio Mare!

Αυτή η ανεκδιήγητη άτεχνη και άμουση, της οποίας το όνομα δε θα αναφέρω, αλλά μοστράρει ως υπεύθυνη Καλλιτεχνικής Γραφής του τεύχους, θα μπορούσε να αυτοκτονήσει κάλλιστα και χωρίς τύψεις, για τα ορνιθοσκαλίσματα, που μας τρίβει στη μούρη. Θα έπρεπε να αυτοκτονήσει, μόνο και μόνο, από φιλότιμο. Τα κείμενα δεν είναι απλά γραμμένα στο πόδι, αλλά στον κώλο. Συναγωνίζονται το γραφικό χαρακτήρα πεντάχρονου με τενοντίτιδα. Επιβάτη λεωφορείου, σε ώρα αιχμής, που γράφει ακουμπώντας στην πλάτη του μπροστινού του. Δυσκοίλιου συνταξιούχου, που λύνει σταυρόλεξο, την ώρα της μεγάλης ευτυχίας. Η γραφή της κακομοίρας αυτής είναι όσο καλλιτεχνική μπορεί να είναι μια μύξα, κολλημένη στο ρουθούνι της Μόνα Λίζας.

Η δυστυχία είναι όλη δική μας, που πληρώσαμε 400 δραχμές!

Καλά μωρή, τον Τσιμπιδάκη δεν τον σέβεσαι. Εμάς γιατί;;;

To boldly bold...

Ο Gaston είναι από τα must read, του ευρωπαϊκού gang comic (δεν ξέρω αν υπάρχει αυτός ο όρος). Η ελληνική του όμως απόδοση είναι ό,τι χειρότερο έχει εκδοθεί ποτέ, μετά τους "ΑΝΤΙΡΙΞ & ΣΥΜΦΩΝΙΞ". Ξεπέτα του κερατά. Άνθρωποι, που δεν αγαπούν αυτό που κάνουν. Θα μπορούσαν, όμως, απλά να το σέβονται. Ούτε αυτό. Όλα για την κονόμα. Όσοι πληρώσαμε γι' αυτά τα τεύχη, απαιτούμε δικαίως μια μεγάλη συγγνώμη, απ' τις εκδόσεις ΑΛΘΑΓΙΑ (αν υπάρχουν ακόμη) ή, έστω, από την... καλλιτέχνιδά τους! Αυτά. Μέχρι τότε, προτιμήστε αν βρείτε καμιά πρωτότυπη έκδοση στα Γαλλικά.

GASTON στο πρωτότυπο ή αλλιώς "Η Τέχνη του Lettering"!
Ακόμα και η υπόνοια σύγκρισης με τις εκδόσεις ΑΛΘΑΓΙΑ
αποτελεί ατόπημα και βλασφημία! Η μέρα με τη ντομάτα.
Εννοείται, πώς όλα είναι γραμμένα στο χέρι. Απλά τέλεια!

CAMELOT 3000 - Οι Ιππότες της Στρογγυλής Πατάτας...

Και περνάγανε τα τεύχη αδιάφορα, το ένα μετά το άλλο...

Απ' την άλλη τώρα, μπορεί και να εισακούστηκα - ίσως πάλι να μην ήμουν κι ο μόνος με ξινισμένα μούτρα - καθώς στα 2-3 τελευταία τεύχη, τα σκίτσα έχουν σαφώς διαφοροποιηθεί. Δεν ισχυρίζομαι απαραίτητα προς το καλύτερο, αλλά η προσπάθεια μετράει. Πάντως, από έναν έμπειρο δημιουργό δεν νοείται και ως προσόν η αλλαγή μανιέρας μέσα στα 6 μετρημένα τεύχη, μιας ολοκληρωμένης σειράς! Μέσα στην πάροδο των ετών, φυσικά, δύσκολα θα βρεις δημιουργό, να μην μεταλλάξει το στιλ του. Τέλος πάντων, ό,τι σου δίνει ο Bolland απ' τη μία στο παίρνει απ' την άλλη: τα καρέ έχουν γεμίσει κι έχουν γίνει πλουσιότερα από πριν, αλλά δυστυχώς τα σκίτσα του έχουν γίνει τραγικά κακότεχνα. Δεν αγνοώ, βέβαια, την πιθανότητα το αίσθημα να επιδεινώνεται, εξαιτίας μιας παράλληλης αλλαγής στην ποιότητα του χαρτιού, τελικά και των χρωμάτων. Τέλος πάντων, μαύρα χάλια.

Ζωή σε λόγου μας, λοιπόν, με αυτή την παντελώς άχρηστη παρουσία στον κόσμο των comics. Στάζω το τελευταίο μου φαρμάκι και τα ξαναλέμε με τίποτα ουσιαστικότερο...

Έτσι ακριβώς. Είσαι χαλαρός σπίτι σου, όταν ξάφνου πίσω απ' την κουρτίνα ξεπροβάλλει ένα ζωντανό σίχαμα της φύσης, μια κακοήθης και τριχωτή, πιθηκοειδής κουράδα που κάνει "τσιιι". Τι πιο φυσικό, απ' το να σκύψει κανείς με γλύκα και να πεί γεμάτος τρυφερότητα "Έλα εδώ μικράκι μου"; Καλή χώνεψη, το λοιπόν, μικρέ μας φίλε! Σου αξίζει και με το παραπάνω!

Ένα γύρω, γίνεται της πουτάνας! Το κάστρο της κακιάς μάγισσας βάλλεται πανταχώθεν! Κρίνονται τα σχέδια, για τα οποία μας έχει πρήξει στα 5 προηγούμενα τεύχη και, πολύ χειρότερα, η ίδια της η ζωή. Κι αυτή τι κάνει; Μήπως παρακολουθεί με αγωνία όλα τα γεγονότα από κοντά ή από μακριά, συμβάλλοντας όπου υπάρχει χρεία; ΜΠΑΑΑ!! Αντ' αυτού είναι αραγμένη στην βασιλική της ντιβανοκασέλα, ακονίζοντας την κλειτορίδα της και χαζεύοντας Μενεγάκη. Έναν τοίχο παραδίπλα, ο μεγαλύτερός της εχθρός σπρώχνει κατά λάθος μια πόρτα και βρίσκεται φάτσα με τη φάτσα της. Πώς; Τι; Ποιος; Εσύ; Πάλι; Πού είναι οι πίτσες; Τρικυμία εν κρανίω...

Wednesday, October 15, 2014

CUM-A-LOT 3000...

Εντάξει! Το παραδέχομαι! Ίσως υπερέβαλα, κάπως, χαρακτηρίζοντας συλλήβδην το αριστούργημα αυτό ως κιτσάτο. Μα... ω! τι 'ναι αυτό που βλέπω, ξαφνικά;; Τι θωρούν τα μάτια μου, στο επόμενο τεύχος "Ο ΠΑΝΟΥΡΓΟΣ ΕΧΘΡΟΣ" (Εκδ. STAR COMICS) ;;;

Ίππος στο Γ5 και Βασιλιάς σε μικρό ροκέ. Η Βασίλισσα αγνοείται...

Ένα από τα Ελγίνεια Μάρμαρα, το Άλογο της Σελήνης (προσέξτε: ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟ ΤΑΜΠΕΛΑΚΙ ΤΗΣ ΠΡΟΘΗΚΗΣ!!! ΜΠΟΥΑΧΑΧΑΧΑΧΑ!!!) , στο μικρό σαλονάκι του Βασιλιά Αρθούρου!!! Ρε δε γαμιέστε, καραγκιόζηδες!!! 150% άσχετο!!! Ή μήπως κάποιο υπονοούμενο; Πως να, δηλαδή, ο Αρθούρος που τόσο λατρέψαμε παιδιά δεν έχει την παραμικρή διάθεση να επιστρέψει τα κλεμμένα στην πολύπαθη κι αδικημένη πατριδάρα μας;; Ή μήπως - άλλο υπονοούμενο - ότι δεν υπάρχει πιθανότητα ούτε 1000 χρόνια μετά ν' αξιωθούμε να δούμε την επιστροφή τους;; Ή πάλι, μήπως, 1000 χρόνια μετά δεν θα υπάρχει καν Ελλάδα, ώστε να επιστραφεί ο,τιδήποτε;; Ή μήπως ο καλός Αρθούρος πήρε όλα τα μάρμαρα στο Νέο Κάμηλοτ, για να τα περισώσει απ' τους βομβαρδισμούς του Λονδίνου;; Μην, πάλι, τα κλέψανε οι Ελ κι ο Αγγλοσάξων ή Κέλτης βασιλεύς το διεκδίκησε πίσω, με το σπαθί και το πουλί του;; Είναι ο Αρθούρος, μακρινός απόγονος του Καρατζαφέρη ή του Βελόπουλου;; Ή μήπως ο Bolland έχει καμιά ρίζα από Κρήτη ή άλλη λαμπρή λεβεντομάνα, όπως να πούμε η Μύκονος ή το Κεφαλάρι;;

Ή μήπως δεν υπάρχει, τελικά, κανένα υπονοούμενο κι ο δάσκαλος ζωγραφικής του Bolland, τον είχε βάλει απλά να σχεδιάσει 100 φορές, για τιμωρία, την κεφαλή του ίππου κι έκτοτε του έγινε ψύχωση, ωσάν εκείνη του Τζακ Νίκολσον στη "Λάμψη";; Άβυσσος η ψυχή του ανθρώπου κι ίσως ποτέ να μη μάθουμε την αληθινή αλήθεια. Ελπίζουμε, τουλάχιστον, ο Bolland να έχει μάθει από τότε την αληθινή τέχνη του comic. Παρεμπιπτόντως, ο Ίππος είναι δέκα φορές καλύτερα σχεδιασμένος, από πολλά άλλα καρέ.

Αχ κουνελάκι, κου-νε-λά-κι! Άσχετο, όπως φυσικά κι ο ίππος...

Sunday, October 12, 2014

CAMELOT 3000 λεύγες κάτω απ' την επιφάνεια του IQ...

Συνεχίζοντας με την αναπόληση του πάλαι ποτέ εκδοτικού θριάμβου των STAR COMICS, κατέβασα απ' το ράφι και το CAMELOT 3000: "Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΑΡΘΟΥΡΟΣ ΖΕΙ" και "ΤΟ ΝΕΟ ΚΑΜΕΛΟΤ". Παρεμπιπτόντως, αναζητώντας κανά link της προκοπής, διαπίστωσα ότι οι ελληνικοί τόμοι καλύπτουν περισσότερα του ενός πρωτότυπα τεύχη. Για παράδειγμα, ο πρώτος ελληνικός τόμος καλύπτει τα (#1) "THE PAST AND FUTURE KING", (#2) "MANY ARE CALLED..." και (#3) "KNIGHT QUEST". Τέλος πάντων - πίσω στα δικά μας - η γνώριμη πια γλύκα στην καρδιά, καθώς η ματιά γλιστρούσε ταυτόχρονα πάνω στο χαρτί και πίσω στις μνήμες. Αλλά γλιστρούσε μόνο το ένα μάτι κι άρχιζα πάλι να διχάζομαι σα Δόκτορας Τζέκιλ και Κύριος Χάιντ. Ως Αντώνης-παιδί χαμογελούσα σα χαζός. Ως Αντώνης-ενήλικος (πάλι εγώ), παρ' όλα αυτά, έπαθα τη γνωστή πια αηδία και τάση προς εμετό και πήρα δραμαμίνες να συνέρθω. ΤΙ ΑΠΕΡΙΓΡΑΠΤΑ ΑΝΥΠΕΡΒΛΗΤΗ ΠΑΠΑΡΙΑ ΕΙΝΑΙ ΕΤΟΥΤΗ;;; ΤΙ ΑΝΕΚΔΙΗΓΗΤΑ ΣΙΧΑΜΕΡΗ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΑ;;; ΓΙΑΤΙ ΔΙΑΒΑΖΑΜΕ ΟΛΗ ΑΥΤΗ ΤΗ ΣΑΒΟΥΡΑ, ΚΑΠΟΤΕ;;;

Γιατί, πρώτον, είμασταν παιδιά. Και στο ρόλο του παιδιού και της μάθησης δεν είναι - όπως λανθασμένα πιστεύουν πολλοί - να πάρει μόνο το αφρόγαλα του ανθρώπινου πολιτισμού, αλλά πρέπει να συρθεί και μέσα απ' όλη την ανθρώπινη σαβούρα, προκειμένου να μάθει. Και κατά δεύτερο λόγο, γιατί το δυναμικό, επιβλητικό (και σε γενικές γραμμές αξιοπρεπές) σκίτσο έχει μια επιρροή, μια έλξη, μια δύναμη - πώς να το κάνουμε, ρε αδερφέ;;

Φύγαμε, λοιπόν...

ΜΙΚΡΟ ΣΧΟΛΙΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ

Φρέσκος, φρέσκος!
Καλά ξυπνητούρια το αγόρι μας!!

Η ως άνω, τραγική ξανθόψειρα που φέρει το υπερηρωϊκό όνομα... Τομ πρόκειται, προφανώς, περί αγνού, παρθένου αυνάνα. Ακούει τον άλλο να ξεφουρνίζει "Αρθούρος Πέντραγκον, Βασιλιάς της Βρετανίας, Άρχοντας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας" και το μόνο που έχει να απαντήσει τι είναι; ε; τι; "Ακούστε κύριε, όποιος κι αν είσαι" ! "ΟΠΟΙΟΣ ΚΙ ΑΝ ΕΙΣΤΕ" !! ΜΩΡΗ ΑΦΡΟΜΥΑΛΗ, ΑΝΕΠΑΝΟΡΘΩΤΑ ΑΝΕΠΙΣΤΡΕΠΤΗ ΠΟΡΔΗ, ΜΟΛΙΣ ΣΤΟ ΕΙΠΕ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ!!!

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ 1η

Έχουμε άλλοθι, κύριε Πρόεδρε! Ήμασταν παιδιά, δεν ξέραμε! Είδαμε εκεί ποντίκια, τετρακέφαλους, ιππότες, σπαθιά, μανούλια, μπουτάρες, εξωγήινους, διάστημα... τι να κάνουμε; λυγίσαμε! Όπως, λοιπόν, ένα άλλοθι είχαμε κι εμείς, μ' αυτό το ίδιο άλλοθι καλύπτουμε και την DC COMICS, η οποία φέρει πρωτίστως την ευθύνη έκδοσης αυτής της αηδίας. Και κατόπιν ο κος BOLLAND. Με το σεναριογράφο, διόλου δε θ' ασχοληθούμε. Θ' ασχολούμασταν εφόσον έγραφε σενάρια κι όχι ατάκες σε πετσετάκια. Άσε μας πια, με τον κάθε μαλάκα, ο οποίος επειδή έγραφε στο γυμνάσιο έκθεση 15, νόμιζε πως είχε πιάσει τον παπά απ' τις αιμορροΐδες.

Το άλλοθι, λοιπόν, με το αμερικάνικο comic ηρώων και υπερηρώων είναι πρώτον τα - συνήθως - εντυπωσιακά εξώφυλλα (τα οποία επαναλαμβάνονται, ως δόλωμα, και κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης, με τη μορφή ολοσέλιδων ή δισέλιδων καρέ) και η καλή και δυναμική γνώση της ανατομίας, όσων καταπιάνονται με το σχεδιασμό. Από εκεί και πέρα, πολύ φτώχια, προχειρότητα κι ένα γενικότερα πολύ χαμηλό επίπεδο, το οποίο μπορεί να προκαλέσει πολλούς συνειρμούς.

Αυτό με τα εξώφυλλα, μπορεί κανείς εύκολα να το διαπιστώσει, κάνοντας μια βόλτα προς Κέντρο και, τέλος πάντων, σε οποιοδήποτε μαγαζί προσφέρει αυτό το είδος. Ήμουν SOLARIS, πριν χρόνια, όπου - καθόσον παραδέχομαι ότι, από μικρός, διακατεχόμουν από μια μεροληψία, απέναντι στο αμερικάνικο comic υπερηρώων - μετά από μήνες επισκέψεων, αποφάσισα να τσεκάρω επιτέλους εκείνα τα γυαλιστερά τεύχη, που έχασκαν προκλητικά κάτω απ' τη μύτη μου. Τώρα που έστεκα πια συνειδητά, από πάνω τους, ομολογώ ότι θαμπώθηκα! Το ένα εξώφυλλο ήταν καλύτερο απ' το άλλο! Ειδικά στην εποχή μας, με τη χρήση υπολογιστών στην επεξεργασία, το χρωματισμό και τα εφέ, δεν ήταν δύσκολο ν' αρχίσουν τα σάλια μου να τρέχουν, σα 5χρονου. Γράπωσα το πιο εντυπωσιακό για τα γούστα μου και το άνοιξα με την καρδιά να χτυπά σαν τρελή, έτοιμος ν' αποκαλύψω το διαμάντι που τόσο καιρό έκρυβα από τον εαυτό μου, μόνο από πείσμα και ινάτι! Αλλά...

Ορίστε; Πώς; Τι καλικατζούρες ήταν αυτές στο εσωτερικό; Τι ασυνάρτητα και κακοφτιαγμένα σχέδια; Τι προχειρότητα στα πάντα: στις αναλογίες, στην προοπτική, στην πιστότητα;; Όλα στο πόδι! Γυρίζω πάλι στο εξώφυλλο: μαγεία! Γυρίζω πάλι στα εσώφυλλα: αηδία! Μαγεία, αηδία, μαγεία, αηδία!!! Λέω μπα, σύμπτωση. Πιάνω ένα άλλο: τα ίδια! Και το άλλο, και το δίπλα και το από πίσω: παντού τα ίδια χάλια!!! Αχ, Αμέρικα Αμέρικα... Πάντα με τα γυαλιστερά, εντυπωσιακά σου περιτύλιγματα κι από μέσα σκουπίδια και λέρα. Πάντα το δόλωμα και το ψεύδος, η υπόσχεση του κόσμου. Και σαν αντάλλαγμα το τίποτα και η μιζέρια!

Από τα πιο σέξι πόδια, σε comic, ever!!! Μην περιμένετε, φυσικά,
όλο το comic να είναι εφάμιλλης ποιότητας. Το ακριβώς αντίθετο!

Ας αφήσουμε, όμως, τα υπόλοιπα κι ας επανέλθουμε στο CAMELOT. Παραθέτω δυο-τρία καρέ, ώστε να καταλάβει ο ταπεινός αναγνώστης περί τίνος πρόκειται.

Το χάσαμε το κορμί, πατριώτη...
Παρατηρήστε ότι οι ήρωες είναι μετέωροι στα δύο καρέ, δίχως καμία σύνδεση με το περιβάλλον. Μόνο το πορτοκαλί φόντο. Όμως, ακόμη και στο πρώτο καρέ, όπου κάποια αντικείμενα πλαισιώνουν τους πρωταγωνιστές, μένεις τελικά μ' ένα αίσθημα φτώχιας, παρά μ' ένα αίσθημα καλλιτεχνικής αφαίρεσης (*). Γιατί, φυσικά, δεν αγνοώ το γεγονός ότι σαν τεχνική, είναι εξαιρετικά χρήσιμη, ώστε να επικεντρώνεται το μάτι του αναγνώστη σ' ένα συγκεκριμένο συμβάν ή έκφραση. Εδώ όμως, τα καρέ που παρουσιάζω δεν αποτελούν εξαίρεση ή μία τεχνική η οποία εφαρμόζεται με μέτρο και στα σημεία, όπου απαιτείται. Είναι ο κανόνας.

Μπορεί, τώρα, κάποιος να ορθώσει αντίλογο: είναι η τεχνοτροπία του συγκεκριμένου comic. Και πάλι δε θα 'χα καμία αντίρρηση. Αλλά, δυστυχώς, είναι μια συνήθεια, η οποία ξεπερνά την τεχνοτροπία ΕΝΟΣ comic και αγκαλιάζει την τεχνοτροπία ενός ΓΙΓΑΝΤΙΟΥ μέρους της αμερικάνικης παραγωγής. Μια διάδοση αυτής της έκτασης, τολμώ να ισχυριστώ, δίνει σε κάποιον το δικαίωμα να μιλήσει για συνολική θεώρηση τέχνης και για πολιτισμό, τελικά να γενικεύσει τα συμπεράσματά του στο λαό, που τα παράγει και τα καταναλώνει.

Για το θέμα (*) προβληματίστηκα αρκετά δευτερόλεπτα. Προβαίνω σε μια υπόθεση. Υπάρχουν αφαιρέσεις και αφαιρέσεις. Κάποιες είναι μέγιστες και κάποιες ντεμί. Για παράδειγμα: στο πρώτο καρέ, θα ήταν αρκετή μια κάθετη γραμμή, πίσω απ' το σώμα της Γκουέν, για να δώσει την εντύπωση πως υπάρχει ένας τοίχος και κάποιος, μόλις στρίβει από πίσω του. Αυτή είναι μια απόλυτη αφαίρεση. Ένα βήμα πιο πέρα, θα ήταν επίσης αρκετό, πίσω απ' το σώμα του Λανς, να υπάρχει απλά ένα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο, υποδηλώνοντας την ύπαρξη μιας πόρτας και όχι μόνο: έτσι - ναι, τόσο απλά - μεγεθύνεται ασυνείδητα στον αναγνώστη το αίσθημα, πως ο Λανς ακολούθησε για λίγο την Γκούεν μέσα από τους διαδρόμους του νέου Κάμελοτ (κι ίσως αυτό να είχε και στο μυαλό του ο δημιουργός). Αυτό είναι τεχνοτροπία και θα τελείωνε το θέμα εκεί. Ωστόσο, ο πιο προσεκτικός αναγνώστης θα παρατηρήσει ότι ο Bolland βάζει μια σκιά εδώ, ένα σοβατεπί πιο πίσω, μια μπορντούρα πιο πέρα. Μ' αυτόν τον τρόπο καταστρέφει την αφαίρεση και υπονοεί μια πρόθεση του συγκεκριμένου. Αναγκάζει τη σκέψη σου να συγκροτηθεί από αίσθημα του αόριστου σε κρίση του υπαρκτού. Και το υπαρκτό, δηλαδή πχ. η πόρτα αντί για την ιδέα μιας πόρτας, μ' αυτό το μίζερο φόντο κι εκείνη την ηλίθια κατασκευή από πάνω της, είναι υπόδειγμα ξεπέτας και φτώχιας, μιζέριας και προχειρότητας. Με απλά λόγια: αμερικανιά.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ 2η

Ο Bolland έχει καλό χέρι, όμως σε καμία περίπτωση δεν είναι "μεγάλος" δημιουργός. Όχι γιατί τα σκίτσα του είναι βαρετά κι επίπεδα, στο μεγαλύτερο μέρος τους, σαν το σενάριο πάνω στο οποίο βασίζονται. Αλλά για κάτι σοβαρότερο: τον τρόπο, που αντιμετωπίζει τις "μάζες" των ανθρώπων. Εδώ δεν έχει να κάνει ούτε με τεχνοτροπίες, ούτε με μπαρμπούτσαλα. Έχει να κάνει με έναν συγκεκριμένο τρόπο αντίληψης, ο οποίος ασυνείδητα περνάει στο χέρι, στο χαρτί και τέλος στο μάτι, ώσπου να γίνει ξανά ασυνείδητα νέα αντίληψη, στον εγκέφαλο του αναγνώστη και - πολύ χειρότερα - του παιδιού.

Τι εννοώ, λοιπόν; Παραθέτω δύο πολύ συγκεκριμένα παραδείγματα, του τρόπου με τον οποίο παρουσιάζονται τα πλήθη των ανθρώπων...

Η κυρία με τα ροζ είναι όλα τα λεφτά!!! (α) Είναι παντελώς άσχετη (πιθανώς, φόρος τιμής στη μάνα του καλλιτέχνη;), (β) Κατάφερε να περάσει τις αστυνομικές δυνάμεις, όταν ολόκληρα ντερέκια πίσω της ποδοπατούν ο ένας τον άλλον, (γ) σηκώνει δήθεν απειλητικά μια εντελώς άψυχη και αδιάφορη γροθιά, αμβλύνοντας και γελοιοποιώντας την ένταση του στιγμιότυπου και (δ) απ' την γροθιά της αυτή, κρέμεται σαν πεθαμένο ένα απίστευτα κακοσχεδιασμένο και επίσης άσχετο ροζ τσαντάκι, το οποίο μοιάζει περισσότερο να προστέθηκε πρόχειρα αργότερα (άγνωστο γιατί, ίσως να καλυφθεί καμιά μουτζούρα), παρά να υπήρχε εξαρχής στις προθέσεις του καλλιτέχνη! Η μαλακία στο μεγαλείο της!
Πωπωωω, πόσος πολύς μωβ κόσμος!!!

Παρατηρείστε το πλήθος, στο πρώτο καρέ. Ο Bolland προσπαθεί να του δώσει ταυτότητα, σχεδιάζοντας πρόσωπα, χαρακτηριστικά, εκφράσεις, κ.τ.λ. Η πρόθεσή του είναι να αναγνωρίσουμε σε κάθε άτομο μια ξεχωριστή οντότητα, μια διαφορετική προσωπικότητα. Πούτσες μπλε κι αποτυγχάνει παταγωδώς! Το μόνο που καταφέρνει είναι να δώσει την εντύπωση μιας ετερόκλητης μάζας, παρά μιας συνάθροισης ατόμων. Ο βασικότερος λόγος - υποθέτω - είναι τα όρια ταλέντου του Bolland. Δεν έχει και μεγάλο εύρος φαντασίας ή μεγάλη ποικιλία εναλλακτικών. Αν προσέξετε όλα σχεδόν τα πρόσωπα μοιάζουν στη δομή, παρά τις επιφανειακές τους διαφορές. Οι δυο ξανθές φιγούρες, πίσω απ' τον αστυνομικό, δεν είναι παρά το ίδιο πρόσωπο με άλλη κόμμωση. Ο μελαχρινός κι ο μισός μαύρος, πάνω δεξιά, δεν είναι παρά copy-paste με μικρό ρετουσάρισμα. Χωράνε κι άλλες συγκρίσεις, το αφήνω στην όρεξή σας, point made. Στο δεύτερο καρέ, δε χωράνε και πολλά σχόλια. Ο Bolland χρωματίζει, ως κράχτες, 6-7 φιγούρες μπροστά-μπροστά και πίσω το χάος, η μάζα κι η μωβίλα.

Τώρα, αν υπάρχουν ενστάσεις ότι έτσι δίνεις την εντύπωση της μάζας και τα σχετικά, έχω κι εγώ τις αντενστάσεις μου...

1 - Είναι απλά δείγμα προχειρότητας και τσαπατσουλιάς. Ως τεχνική, φυσικά και είναι αποδεκτή και πολύτιμη. Αρκεί να γίνεται με ταλέντο και μεράκι. Η μετάβαση, από το πρώτο πλάνο στο φόντο, είναι ολοφάνερα άκομψη και άγαρμπη, κοινώς δεν υπάρχει καν μετάβαση (= ξεπέτα). Φτήνια και κακοτεχνία, τριμμένη στη μούρη μας με κεφαλογραβιέρα. Αυτή η ένσταση, ωστόσο, είναι η πιο αθώα. Η επόμενη όμως...

2 - Για να καταλάβετε τη διαφορά πολιτισμού μεταξύ βούρτσας και πούτσας - γιατί κι άλλοι ζωγραφίζουν πλήθη, αλλά δεν τα ξεπετάνε σαν αγγαρεία - ας θυμηθούμε λίγο την κορυφαία ποιότητα του Rosinksi, στο "ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΟΥ ΤΑΝΑΤΛΟΚ" (Εκδ. ΜΑΜΟΥΘΚΟΜΙΞ)...

Ανέβασα επίτηδες, σε μεγαλύτερη ανάλυση, για να σταθείτε στον καθένα ξεχωριστά, με ευκολία...

Εδώ μην σταθείτε στην καλλιτεχνική αρτιότητα, αλλά παρατηρείστε κάτι άλλο: πρόκειται πάλι για πλήθος, έτσι δεν είναι; Κι όμως, σε καμία περίπτωση δε μπορείς να το χαρακτηρίσεις μάζα. Αν αποφασίσει κανείς να σταθεί σε καθέναν ξεχωριστά, να εξετάσει τα πρόσωπα ένα-ένα, θα μπορούσε με τον πιο μαγικό τρόπο να συνθέσει μια μικρή ιστορία για τη ζωή και το χαρακτήρα του καθενός. Οι δυνατότητες είναι απεριόριστες και το πλάνο ξεχύνεται σε άπειρο βάθος.

Ο Bolland, ακόμα κι όταν θέλει να κάνει τα άτομα να ξεχωρίζουν, ακόμα και με το πλεονέκτημα της καθαρότερης τεχνικής του, πάλι αποτυγχάνει. Παιδιά, τα πράγματα είναι ξεκάθαρα! Δύο διαφορετικοί πολιτισμοί! Ο ένας αμερικάνικος, βάζει μπροστά τους πρωταγωνιστές, τους υπερήρωες και πίσω της μάζες, αδύναμες, απρόσωπες, άβουλες. Ο άλλος ευρωπαϊκός, αναγνωρίζει μέσα στα πλήθη άτομα, προσωπικότητες, πλουραλισμό, αμεσότητα. Ο ένας ποδοπατά και ισοπεδώνει με πρόφαση την εξωτερική υπερδύναμη, ο άλλος τιμά και σέβεται με αφορμή την εσωτερική δύναμη. Η μέρα με τη νύχτα! Η άβυσσος και η Ανάβυσσος! Ο πολιτισμός του Ανθρώπου από τη μία και της χρωματιστής χλαπάτσας από την άλλη.

ΜΙΚΡΟ ΣΧΟΛΙΟ ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ

Ας κλείσουμε εδώ μ' ένα μικρό αποχαιρετιστήριο καρέ, σχεδόν αυταπόδεικτης μαλακίας, αντιπροσωπευτικό με άλλα λόγια του έργου, εν συνόλω. Δε νομίζω να ξανασχοληθώ με το CAMELOT 3000, εκτός κι αν είναι για τίποτε χοντρό γέλιο. Ή θάψιμο.

Ολόκληρη η Υφήλιος υποκύπτει, η μία πόλη μετά την άλλη, στην ανώτερη ισχύ μιας εξωγήινης εισβολής. Ερείπια, νεκροί, χαλασμός Κυρίου! Μέχρι κι ο Βασιλιάς Αρθούρος σηκώνεται απ' τον τάφο του! Ο υπόλοιπος κόσμος τι έχει να πει για όλα αυτά; Πώς προετοιμάζεται; Μαθαίνει να χειρίζεται όπλα; νέες στρατηγικές; Βοηθά, μήπως, τους πληγέντες; Μελετά φιλοσοφία και το νόημα της ζωής; ΜΠΑΑΑ!!! Αραλίκι, πουράκλα, παντοφλίτσες, γκομενάκι, καναπεδούρα κι η άλλη η μαλάκω - εδώ ο κόσμος χάνεται - κάθεται και πλέκει χαζεύοντας το Εξκάλιμπερ στην TV!!! Ρε σεις, ό,τι να 'ναι!!! Ο παπάρας Bolland θεωρεί, προφανώς, εξαιρετικά καθηλωτικό ετούτο το καρέ, ώστε το χρησιμοποιεί άλλες δύο φορές, προκειμένου να απεικονίσει την αφύπνιση της ελπίδας στα πρόσωπά τους. Το μόνο που καταφέρνει να αφυπνίσει, ωστόσο, είναι το βαριεστημένο μας κόλον...

ΚΑΘΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟΝ

Γιατί το ξέχασα: μα συγγνώμη, είναι αυτά χρώματα;;; Ποιος είναι υπεύθυνος για τους χρωματισμούς;;; Οι ίδιες ανιαρές, ξεβαμμένες αποχρώσεις και κάθε επόμενη σελίδα μοιάζει σταθερά σαν ξέπλυμα της προηγούμενης. Μπλιαξ! Το παλιό Μίκυ Μάους, με τις μισές σελίδες έγχρωμες και τις μισές ασπρόμαυρες, ήταν κλάσεις ανώτερο, από ετούτη τη νερόβραστη πατατοσαλάτα! Μετά τον εντυπωσιακό STORM, το CAMELOT 3000 φαντάζει περισσότερο σαν ταπετσαρία νεκροτομείου, παρά σαν επικών διαστάσεων αναμέτρηση ιπποτών και μάγων. Κιτς από κάθε άποψη.

Saturday, October 4, 2014

STORM - Οι Άνθρωποι της Ερήμου & Η Πράσινη Κόλαση εν κρανίω...

Ο DICK MATENA είναι ένας σεναριογράφος, ακριβώς όσο πέος φανερώνει τ' όνομά του. Πολύ πέος, όμως!! Για σκεφτείτε τώρα, πόσο ενδιαφέρον μπορεί να βρεί ένας άντρας σε ένα πέος;; Εννοώ, εκτός απ' το δικό του;; Αυτό ακριβώς, στα λόγια μου έρχεστε. Ίσως, βέβαια, να γίνομαι λίγο σεξιστής, αλλά θα σας παρακαλούσα να μείνετε στην ουσία. Τα δύο αυτά τεύχη είναι απολύτως βαρετά. Σταματούν να γίνονται βαρετά, μόνο όταν γίνονται γελοία. Αυτά και πολλά είπα. Πάω τώρα να πω περισσότερα. Αλλά λιγότερα από άλλες φορές. Να ξεμπερδεύω θέλω...

ΤΕΥΧΟΣ 3 - ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

Το μόνο ενδιαφέρον εδώ, είναι αυτά τα αφρο-αμέρικαν ασημένια σκλαβάκια, μ' εκείνη τη γελοία κόκκινη βουλίτσα στο δόξα πατρί, σαν Ινδή μπαμπόγρια. Και, φυσικά, ο τρελός, νάνος επιστήμονας. Έχε γούστο, στο τελευταίο X-MEN ("Days Of Future Past") ν' αντιγράψανε την ιδέα, από εδώ! Όλα τ' άλλα, ο γνωστός αχταρμάς, το οικείο ό,τι να 'ναι, τα πάντα κλισέ και κακομελετημένα. Πχ. για 3.457η φορά κάποιος πυροβολεί κάποιον άλλον, ο οποίος τυχαίνει να βρίσκεται μπροστά στον κλασικό πίνακα ελέγχου κι εννοείται πως αστοχεί και τα πάντα ανατινάζονται και γίνονται κώλος. Φ-Τ-Α-Ν-Ε-Ι ΠΙΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΠΙΝΑΚΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ!!! ΦΤΑΝΕΙΕΙΕΙΕΙΕΙΕΙΕΙΕΙΕΙ !!!!!!!!!!!!!!

Παρακάτω, μοιράζομαι μαζί σας μόνο δύο πράγματα: την πιο κορυφαία μαλακία και την πιο κορυφαία στιγμή. Δε θα σας πω, όμως, ποιο είναι τι. Να δούμε αν θα το καταλάβετε, από μόνοι σας. Και, φυσικά, δε θ' ασχοληθώ άλλο.

Κάτι ύποπτο συμβαίνει, αναρωτιέται ο πολύ-κακός Μπάντζο κι ο δείκτης ευφυίας του εκτινάσσεται σε διψήφιο αριθμό! Χωρίς να διστάσει, τι κάνει εντελώς αυθόρμητα; Πατάει το μεγάλο κόκκινο κουμπί, που γράφει "STOP"; ΟΧΙ ! Μήπως εισάγει κάποιον προσωπικό κωδικό override του συστήματος;; ΜΠΑΑΑ ! Αλλά; Τι κάνει, το λοιπόν;;; Κάνει ό,τι θα έκανε κάθε λογικός άνθρωπος, αν επιθυμούσε να σταματήσει έναν ανελκυστήρα: τον πυροβολεί απλά και στυγνά, γαμώντας παντελώς την κονσόλα ελέγχου. Μάλιστα. Ντεζαβού.
Όμορφη δουλειά εδώ, από Lawrence!!! Εξαιρετικό σχέδιο, σωστή δόση θεατρικότητας
και τραγικότητας, ένας πραγματικά υπέροχος επίλογος, στην μετριότητα που προηγήθηκε...

ΤΕΥΧΟΣ 4 - Η ΠΡΑΣΙΝΗ ΚΟΛΑΣΗ

Για τον μπούτσο καβάλα! Από που να πρωτοξεκινήσεις;;

1. Μια ζούγκλα με τέσσερα επίπεδα. Στο τέταρτο και υψηλότερο κυριαρχούν κάτι τεράστιοι πίθηκοι. Στο δεύτερο οι άνθρωποι και στο τελευταίο κάτι μεταλλαγμένα, πράσινα ανθρωπάκια. Το νιώσατε κι εσείς πως κάτι λείπει ε; Μην περιμένετε να μάθετε ποτέ τι συμβαίνει στο τρίτο επίπεδο. Θα το πάρουν σχεδιαστής και σεναριογράφος στον τάφο τους.

2. Αυτό με τα ονόματα πια, μάλλον πρόκειται για εσωτερικό αστείο του Lawrence και των συνεργατών του. Ο πρωταγωνιστής, που χάνεται σε μια πλανητική καταιγίδα λέγεται Storm, η κοκκινομάλλα φίλη του Redhair, ο σκατόγερος που γνωρίζουν σε αυτό το τεύχος ονομάζεται Oldy ή Oldie, ο τριχωτός ουρακοτάγκος που φοράει εργατικό πουκαμισάκι και μιλάει μ' ανθρώπινη λαλιά λέγεται Ugly κ.τ.λ. Ποιος ξέρει, πόσα τέτοια ακόμα πέρασαν ασύλληπτα απ' την κοινή, γήινη νοημοσύνη μας. Πόση φαντασία πια, πόση;;;!!!

3. Όσοι γνωρίζουν και βοηθούν τους ήρωές μας, έχουν δίχως καμία απολύτως πρωτοτυπία προδιαγεγραμμένο τέλος. Ο πορνόγερος Όλντι, ενώ ζούσε μια ζωή διατηρώντας τις λεπτές ισορροπίες κι επιβιώνοντας μια χαρά μεραγκλαντάν, μόλις γνώρισε τον Storm, του την πέσαν τα πιθήκια και τον παράτησαν σέκο και πλήρη ημερών. Η Σάραν Μάραν και το κακό συναπάντημα, που αποφάσισε να βοηθήσει τη Ρέντχερ, μετά από λίγα καρέ θα βρεθεί πυροβολημένη, δια παντός κι εις τον αιώνα των αιώνων. Ο δασύς σύμμαχος Άγκλι, θα φύγει άκλαφτος μ' ένα βελάκι καρφωμένο στο ήπαρ και θα χαθεί στις αβύσσους. Δείξε μου τους φίλους σου, να σου πω ποιος είσαι.

4. ΜΕΓΑ ΣΕΝΑΡΙΑΚΟ ΣΦΑΛΜΑ! Η προχειρότητα της συγγραφής σε όλο της το μεγαλείο. Οι τελευταίες 7 σελίδες θα έπρεπε να ανήκουν σε ένα εντελώς διαφορετικό τεύχος. Ο Πέος Ματένας μπλέκει τα μπούτια του. Αδυνατεί να αναπτύξει την ιστορία της Πράσινης Κόλασης σε όλο το εύρος των 43ων σελίδων κι έτσι, στο τέλος, παραγεμίζει όπως-όπως το κενό με τεράστια σεναριακά άλματα, αφού δεν έχει την ικανότητα να συμπεριφερθεί κομψότερα ή ευφυέστερα. Είναι σα να τρως ακόμη το κυρίως πιάτο και το γκαρσόνι έρχεται, δια της βίας, σου παίρνει τη μπουκιά απ' το στόμα και σου τρίβει στη μούρη το πιάτο της επόμενης ημέρας. Σαν να μην έφτανε αυτό και προτού προλάβεις να γλύψεις τις σάλτσες, που στάζουν ακόμη απ' τα πρησμένα σου μάγουλα, σε πληροφορεί ότι το κατάστημα κατεβάζει ρολά και παρακαλείσθε όπως ξεχρεώσετε και αποχωρήσετε, εντός πέντε λεπτών. Και να πεις ότι το κυρίως σενάριο έχει αναπτυχθεί σε όλο του το μεγαλείο; Μπάζει από παντού κι είναι γεμάτο κενά κι αυθαιρεσίες. Θα μπορούσε κάλλιστα, η " Η ΠΡΑΣΙΝΗ ΚΟΛΑΣΗ", να αναπτυχθεί ευρύτερα και επαρκέστερα, κατακτώντας τα όρια της απλής αξιοπρέπειας. Δεν υπάρχει, λοιπόν, δικαιολογία. Υπάρχει μόνο η κάκιστη διαχείρηση του comic-σικού χωρόχρονου και η γυφτιά, με τη μεταφορική της φυσικά σημασία.

5. Οι εξωγήινοι περιγράφουν στον Storm, όλη την ιστορία των τελευταίων αιώνων ή χιλιετιών και την υποδούλωση του ανθρωπίνου είδους. Καμιά αναφορά, φυσικά, στο τεράστιο και ασύλληπτο φράγμα του 1ου τεύχους ή στον πλανήτη, που έγινε ανάστα ο Κύριος, λίγο καιρό πριν, καθώς ολόκληροι ωκεανοί ξεπήδησαν στην επιφάνεια από το πουθενά. Αν οι άνθρωποι είχαν εκβιαστικά επιστρέψει στη βαρβαρότητα, τότε ποιος πολιτισμός είχε κατασκευάσει εκείνα τα τεράστια μηχανήματα, που ενεργοποίησαν ξανά θάλασσες και πελάγη; Κι όχι μόνο αυτό - τώρα που το καλο-σκέφτομαι - κάθε τεύχος ξεκινάει σχεδόν σα να μην υπήρχε το προηγούμενο. Στο 1ο τεύχος αποχαιρετούμε τους ήρωές μας, καβάλα σε μια χάλι-tech σχεδία και τον κατακλυσμό του Νώε, να μαίνεται ολόγυρά τους. Στο 2ο τεύχος δεν τρέχει κάστανο. Κυνηγάνε αγρίμια για μπάρμπεκιου. Κι όλοι γύρω τους ζούνε μια χαρά της ζωούλα τους, ωσάν να μην τους άγγιξε ούτε καν ένα μικρό τσουναμίδιο δροσιάς. ΟΚ πάσο!

6. Χμμμ, ο αρχηγός των παντοδύναμων εξωγήινων σαλτιμπάγκων θεωρεί τον Storm ΜΕΓΑΛΗ ΑΠΕΙΛΗ! Θα μπορούσε να τον εξαφανίσει με 666 διαφορετικούς τρόπους, καθώς μην ξεχνάμε ότι είναι κυρίαρχος των στοιχείων της φύσης και, λίγα καρέ πριν, εξαφάνιζε κόσμο με κεραυνούς από τη μέση του πουθενά, προς τη μέση του πουθενά. Θα μπορούσε, επίσης, να τον ξεκάνει με τον πιο εύκολο κι ανώδυνο τρόπο, όσην ώρα ήταν αναίσθητος στο ρετιρέ πολυτελείας, όπου τον βρίσκουμε να συνέρχεται. Αλλά μπααα! Ούτ' αυτό! Ο Storm είναι κάτι περισσότερο κι από μεγάλη απειλή, είναι πολύ... γλυκούλης και τον συμπάθησε. Προτιμάει απλά να... του σβήσει τη μνήμη. ΟΚ πάσο!

7. Είσαι τουρίστας στην Αθήνα. Για τις ανάγκες του επιχειρήματος, ας υποθέσουμε ότι δεν είσαι ούτε καν Κινέζος τουρίστας, παρά πολύ χειρότερα είσαι Ινουίτ, Μαορί ή Πυγμαίος ιθαγενής, που διακτινίστηκε ως δια μαγείας σ' ένα στενό της Κυψέλης. Πόσην ώρα χρειάζεται να περπατήσεις για να βρεθείς στο πλησιέστερο δάσος; Άσε, μικρέ κι ανόητε, τους υπολογισμούς και παρακολούθησε τους διδασκάλους του είδους: Storm και Ρέντχερ βρίσκονται στη μέση μιας αχανούς, δαιδαλώδους, υπερεξελιγμένης, εξωγήινης πολιτείας, στο ρετιρέ ενός - προφανώς, εξίσου - αχανούς και δαιδαλώδους ουρανοξύστη. Δεν τρέχει κάστανο: τους βλέπουμε να χάνονται σ' ένα μικρό πορτάκι με τον Μπαρμπα-στρούμφ όμηρο. Στο αμέσως επόμενο καρέ, διαβάζουμε: "Λίγη ώρα αργότερα, ο Στορμ και η Ρέντχερ ξαναβρίσκονται στο πλημμυρισμένο δάσος". Πώς, πού, πότε, ποιος και γιατί; Έλα μωρέ, μας λέει ο Πέος Ματένας. Τι ψάχνεις να βρεις; Τσεπώσαμε εμείς τις ωραίες 200 σου δραχμούλες;

Στο επανειδείν...

1ο ΚΑΡΕ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ : Όπου ο Storm γραπώνει την πράσινη κουράδα απ' το λαιμό. Πού να πάει τώρα το μυαλό του άλλου, ότι το δεξί του χέρι - ναι, αυτό με την κοφτερή λόγχη - είναι παντελώς ελεύθερο;;

2ο ΚΑΡΕ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ : Με πολύ κόπο, ο Storm καταφέρνει να βρει το δεξί χέρι του εχθρού του - ναι, αυτό με την κοφτερή λόγχη - ο οποίος τόσην ώρα δεν του πέρασε απ' το μυαλό να το χρησιμοποιήσει. Ο πόνος είναι φοβερός κι η πράσινη κουράδα αφήνει τη λόγχη να πέσει. (ΣτΜ: Κάποιος τρώει τα νύχια τουουου!)

3ο ΚΑΡΕ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ : Ο εξωγήινος ηττημένος πιάνει το... σβέρκο του! Από πού κι ως πού; Ούτε το λαιμό, ούτε το χέρι του!! Άσχετο; Αυχενικό σύνδρομο;; Απλή μαλακία;;; Ή μήπως το αντίστροφο: πιάνει, δηλαδή, με το σβέρκο του το πονεμένο χέρι ; Μυστήρια πράματα!

Wednesday, October 1, 2014

STORM - Η εξαίρεση που επιβεβαιώνει ποιος ξέρει τι... [Μέρος 2ο]

Επανερχόμαστε, λοιπόν, στην ακανθώδη και σκανδαλώδη προβληματική, περί σεναρίου.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΟΛΟΓΙΑΣ ΣΥΝΕΧΕΙΑ...

Αυτό που κατάφερε ο Lodewijk με τον Μπάρλεντον, το επιχειρεί σε μικρότερη συναισθηματική κλίμακα κι αργότερα με την Ασβέρσε. Η τελευταία αναγνωρίζει σύντομα, στο πρόσωπο του Storm, ένα αληθινό και ντόμπρο παληκάρι, με ήθος και φιλότιμο, όταν η υπόλοιπη φάρα δεν είναι παρά άμυαλες μαριονέτες προς κατανάλωση, στις διάφορες παγίδες του Ανακτόρου. Αλλά κι αυτή δεν πρόκειται να ζήσει για πολύ. Λίγες σελίδες μετά, εκδικείται με τίμημα την ίδια της την ζωή, το ύπουλο παιχνίδι του Φύλακα, προς τους Storm και Ρέντχερ, παρά το γεγονός ότι με την τελευταία δεν έχουν πάει ούτε μια φορά για ψώνια ή έστω μια τουαλέτα μαζί. Τέτοιο βάθος ψυχής, δε συναντάς πια, παρά μόνο στα καθαρόαιμα κορόιδα.

Παρά το γεγονός ότι η Ασβέρσε είναι πιο άντρας απ' όλους τους άντρες της παρέας, η προσωπικότητά της παραμένει επίπεδη και δε φτάνει ποτέ την εσωτερικότητα του Μπάρλεντον. Φτάνει, ωστόσο, πολύ γρήγορα σε επίπεδο οικειότητας, αντίστοιχο μ' εκείνο που νιώθουμε για τη Ρέντχερ. Δε θα ήταν άστοχο να υποθέσουμε ότι εφόσον, σεναριακά, η κοκκινομάλλα κορασίδα έχει φάει κλάσιμο και χορεύει rave και belly-dancing μέσα στο κλουβάκι της, ο Lodewijk γύρεψε ένα υποκατάστατό, να συντροφεύσει τον Storm στην περιπέτειά του. Η Ασβέρσε όχι μόνο στέκεται επάξια σε ματάρες, βυζάρες και μπουτάρες αλλά, με το ταπεραμέντο της, σε κάνει σύντομα να ξεχάσεις ότι κάπου πίσω υπάρχει και μια Ρέντχερ. Αν το ήθελε ο σεναριογράφος, θα αναρωτιόμασταν δέκα τεύχη μετά: ρε συ, δεν έπαιζε και μια κοκκινομάλα, κάποτε;;

Άλλη μια μικρή λεπτομέρεια, η οποία - ασχέτως αν οφείλεται στον Lawrence ή στον Lodewijk - περνάει 100% απαρατήρητη, αλλά κατά τη γνώμη μου αποτελεί ένδειξη κορυφαίας σημασίας, για την ποιοτική διαφορά αυτού του τεύχους, παρατίθεται αμέσως...

Επίσης, για να μην ξεχνιόμαστε, παρατηρείστε τα χέρια
του Storm. Δεξί μπράτσο, για διαφήμιση τεστοστερόνης.
Αριστερό μπράτσο, για διαφήμιση ενυδατικής λοσιόν.

Παρατηρείστε τον φαφλατά, καμπούρη Φύλακα. Προσέξτε με πόση μαεστρία - συνειδητά ή ασυνείδητα - έχει σχεδιαστεί από τους ενορχηστρωτές της δράσης, με το πρόσωπο σκοτεινό και καλυμμένο. Σε κάθε προηγούμενη περίπτωση, αντιμετώπιζε τις βλασφημίες κατάματα, στάζοντας το γραφικό του φαρμάκι, ιλαρός κι επίπεδος, όπως σχεδόν οι περισσότεροι χαρακτήρες. Εδώ, όμως, το όριο καταπατάται για δεύτερη φορά, μετά την περίπτωση Μπάρλεντον. Ακόμα πιο περίτεχνα - στα όρια μιας αυτόνομης τελειότητας - ο Φύλακας αποστρέφεται όχι απλά μια πραγματικότητα, την οποία δεν βαστά ν' αντικρύσει, αλλά σχεδόν κρύβεται απ' τον ίδιο τον αναγνώστη! Βουλιάζει σ' έναν άλλο κόσμο, σκοτεινό, δικό του. Κερδίζει έτσι - και μόνον γι' αυτό το μοναδικό καρέ - μια εσωτερική ζωή κι ένα βάθος απροσμέτρητο, σχεδόν ανατριχιαστικά απτό. Με αυτό το αναπάντεχο καλλιτεχνικό επίτευγμα, προοικονομείται - στα χνάρια μιας αληθινής τραγωδίας - ο σκοτεινός ρόλος, που πρόκειται να διαδραματίσει αυτός ο χαρακτήρας. Ασχέτως, αν στο καπάκι, τα πάντα προσγειώνονται στη συνηθισμένη γελοιότητα της κατα-storm-ικής πλοκής, πηγαίνοντας στράφι κάθε υποψία συνειδητού μεγαλείου.

Θαρρείς, μια σχισμή αν άφηνε ανάμεσα
στα δάχτυλα, η ματιά του θα καρφωνόταν
σκοτεινή πάνω στη ματιά του αναγνώστη.

Λίγο πιο κάτω, τα πάντα επιστρέφουν στο παλιό, καλό κλισέ...

Ένας πονηρός, κρυμμένος πίσω από μια κολώνα!
Ουάου! Μοναδική σύλληψη!!

Ακόμα λίγο πιο κάτω, η Ασβέρσε ανοίγει δρόμο ανάμεσα στο πλήθος και με το γυμνό σπαθί στο χέρι (θα ήταν προτιμότερο, βέβαια, να ήταν γυμνή η ίδια και το ξίφος στο θηκάρι του) καταδιώκει τον κακοαναθρεμμένο Φύλακα. Κι ενώ, απ' το σημείο αυτό και 25 ολόκληρα καρέ μετά, παραμένουν παντελώς εξαφανισμένοι και τρέχα-γύρευε, τους βλέπουμε ξαφνικά στο 26ο καρέ μέσα στο σκάφος να κατευθύνονται με ακατάσχετη ταχύτητα προς το Ανάκτορο, σφιχταγγαλιασμένοι και μαλλιοτραβηγμένοι. Ορίστε; Πώς βρέθηκαν αυτοί εδώ, έτσι, τώρα; Τι μεσολάβησε μεταξύ τους, όλο αυτό το διάστημα; Πώς βρέθηκε ο Φύλακας στο σκάφος, που λίγες στιγμές πριν, αποστρεφόταν; Αν βρισκόσουν εσύ, ταπεινέ αναγνώστη, σ' ένα επιβατικό Boeing, που δεν είχες ξαναδεί στη ζωή σου, θεωρείς πιθανό πατώντας κουμπιά, διακόπτες και τραβώντας μοχλούς, ότι θα κατάφερνες ν' απογειωθείς κατά λάθος;

Όλα ετούτα, προφανώς, κόπηκαν στο μοντάζ και θα τα απολαύσουμε χαρούμενοι στην "Director's Cut" έκδοση ή στην "Extended Version". Μέχρι τότε, όμως, είπαμε ρε παιδιά: η οικονομία είναι προσόν ενός comic, αλλά όχι η τσιγγουνιά!! Εδώ, ο Lodewijk πέφτει λίγο έξω στους υπολογισμούς του. Πιθανόν, να χρειαζόταν μία ή δύο σελίδες παραπάνω, ώστε ν' αναπτύξει το σενάριο στην επιθυμητή πληρότητα. Παρακολουθούμε δύο - ΔΥΟ!!! - ολόκληρες σελίδες, τους Storm και Ρέντχερ, να κουτρουβαλούνται μέσα στο στομάχι του ολογραφικού γίγαντα - δηλαδή, απίστευτη σπατάλη για μαλακίες - κι όλες οι μικρότερες, παράλληλες πλοκές τινάζονται στον αέρα μιας ασύδοτης συνδυασμένης πορδής, καλλιτέχνη και συγγραφέα. Τώρα, ωστόσο, είναι αργά. Θα έπρεπε το comic να χτιστεί από την αρχή, ξανά - ή έστω από τη μέση - ώστε καρέ-καρέ να κερδηθούν εντέλει οι σελίδες και η ανάπτυξη που απαιτούνταν.

ΚΛΙΣΕ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΑΡΧΕΤΥΠΟΥ...

Όπως θα έχετε καταλάβει - όλοι εσείς οι χιλιάδες, που με διαβάζετε - το 'χω συνήθειο να υπερβάλλω. Έτσι, όμοια εκτροχιάστηκα από το μέσο δρόμο, λίγες γραμμές πιο πίσω. Το γραφικό καρεδάκι με το Φύλακα και το μαχαίρι είναι κάτι περισσότερο από κλισέ, είναι μια σχεδόν αρχετυπική αναφορά. Η διαφορά είναι απροσμέτρητης σημασίας. Σα να συγκρίνουμε πχ. το αντίκτυπο, που φέρει η ενδυμασία στην ανθρώπινη ψυχοσύνθεση, την αντίληψη του σώματος και της γυμνότητάς, με το πόσα εκατοστά γόβα επιτάσσει η φετινή μόδα.

Το κλισέ είναι συχνά μια έκφραση της αρχετυπικής πίεσης. Η τελευταία, όμως, ουδέποτε εκπίπτει στην ανία του κλισέ, όπως κανείς δε βαριέται ν' ανασαίνει ή να ονειρεύεται τον έρωτα. Το κλισέ είναι μια έξυπνη απόδοση του ο,τιδήποτε, η οποία όμως εκφυλίζεται από το βάρος της ίδιας της επιτυχίας της, σε δεδομένη εποχή και χώρα, σε μια ανώδυνη και ανιαρή επανάληψη, η οποία αντιμετωπίζει το υποκείμενο σαν το σκυλί του Παβλόφ, προσπαθώντας να εκβιάσει την αντίδραση, παρά να την εμπνεύσει: το μόνο που ξέρει είναι το καμπανάκι, μόνο το καμπανάκι και πάντα το καμπανάκι. Για παράδειγμα, μια επιτυχημένη ταινία, η οποία με τον τρόπο της ανοίγει νέους κινηματογραφικούς δρόμους, το πιο πιθανό είναι να βασίζεται στις ίδιες και τις ίδιες βασικές δομές και θεματικές εξιστόρησης, η οποίες έχουν προταθεί και αναλυθεί από τη φιλολογική έρευνα και τη Σημειολογία: ένας ήρωας, ένα δεινό, ένας απώτερος στόχος, ένα εμπόδιο, ένα αίσιο τέλος, κ.τ.λ. Όλα ετούτα ουδέποτε γίνονται βαρετά ή κλισέ. Είναι ένας κοινός παρονομαστής της ανθρώπινης ύπαρξης, είναι αυτά που μας κάνουν ανθρώπους, στην τελική. Από την άλλη, ο καλός φίλος και συνάδελφος του πρωταγωνιστή, σε μια αστυνομική ταινία, ο οποίος (συνήθως... μαύρος) σκοτώνεται στο πρώτο 5λεπτο ή ο στριφνός διοικητής του τμήματος, που κάνει ανυπόφορη τη ζωή του ήρωα, όλα ετούτα δεν είναι παρά κλισέ, ήδη απ' το 5ο έτος της ηλικίας μας.

Ο κακός χαρακτήρας, που μισοκρυμμένος στο παρασκήνιο κι οπλισμένος με κάποιο απειλητικό αντικείμενο ή έστω μια απειλητική ατάκα, εποφθαλμιά τη ζωή ή την ευτυχία των πρωταγωνιστών, είναι μια εικόνα αρχετυπική: υπήρχε και θα υπάρχει, με τον τρόπο της, στον αιώνα των άπαντα. Ζητούμε ταπεινά συγγνώμη απ' το Φύλακα του Ανακτόρου, για ετούτη τη βιαστική μας κρίση.

Στο ίδιο πλαίσιο κινείται και αυτό καθαυτό το Ανάκτορο του Θανάτου, το οποίο είναι το δεύτερο δυνατό χαρτί του Lodewijk. Κάθε ήρωας καλείται να ξεπεράσει εμπόδια κι είναι ακριβώς αυτός ο τρόπος που θα το επιτύχει, εκείνο που αποζητά κι απολαμβάνει ο αναγνώστης. Είναι μια σίγουρη, δίχως κανένα ρίσκο, σεναριακή σύλληψη. Ειδικά όταν επενδύεται, επιπλέον, με τη συμμετοχή μιας ολόκληρης ομάδας δευτερευόντων χαρακτήρων, ανομοιογενών και ετερόκλητων. Τα μόνα στοιχήματα που έχει να κερδίσει το σενάριο είναι δύο: η πρωτοτυπία των εμποδίων ή παγίδων και η εκμετάλλευση των ετερόκλητων δυνατοτήτων της ομάδας. Εδώ (χωρίς πολλά-πολλά), το πρώτο στοίχημα κερδίζεται. Το δεύτερο, αντιθέτως, μένει παντελώς ανεκμετάλλευτο. Οι διάφοροι πρωταθλητές πεθαίνουν ο ένας μετά τον άλλο, στα πεταχτά και αδιάφορα. Κανείς δεν κάνει ο,τιδήποτε ιδιαίτερο, πέρα απ' τον να γκρινιάζει και να τρέχει. Ο Lodewijk εξαντλεί όλη του την όρεξη στην τελική αναμέτρηση, όπου Storm και Ασβέρσε βραχυκυκλώνουν τον ολογραφικό υπολογιστή με το έξυπνο τέχνασμά τους. Αμαρτία να μην παραδεχτούμε το πόσο μας άρεσε αυτή η ιδέα. Μακάρι να υπήρχαν 2-3 ακόμα, αυτού του επιπέδου, νωρίτερα κατά την περιήγησή τους στα σωθικά του μεταλλικού κτήνους.

Δεν υπάρχει κάτι περισσότερο να πω (ευτυχώς για σας!) κι, επίσης, βαρέθηκα να γράφω. Από τα 4 πρώτα τεύχη του Storm, το "ΤΟ ΑΝΑΚΤΟΡΟ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ" είναι με διαφορά το καλύτερο. Σε επόμενη ανάρτηση θα ξεπετάξω στο άψε-σβήσε τα τεύχη 3 και 4, ώστε να συνεχίσω κάποτε και με τα υπόλοιπα, από τα οποία με κόπο συγκρατούμαι, γιατί μαζεύονται οι ιδέες και μετά τις ξεχνάω.

Τα λέμε... :-)